Publiczne przesłuchanie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

W Brukseli 3 maja 2017 r. odbyło się publiczne przesłuchanie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) poświęcone działaniom wynikającym z deklaracji z Cork przyjętej we wrześniu 2016 r.  Przesłuchanie otworzyli Brenden Burns, przewodniczący Sekcji Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska oraz Sofia Bjornsson, sprawozdawczyni opinii EKES „Od Deklaracji Cork 2.0 do konkretnych działań. Spotkanie prowadził Maurizio Reale, przewodniczący grupy analitycznej EKES do tego tematu, w której skład wchodzi Krzysztof Kamieniecki, dzięki jego interwencji Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich zostało zaproszone na to spotkanie. W przesłuchaniu swoje wystąpienia mieli przedstawiciel dyrekcji generalnych ds. Rolnictwa i rozwoju wsi oraz dyrekcji ds. Rozwoju regionalnego; przedstawiciel Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Copa Cogeca, WWF, Szef punktu kontaktowego Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich oraz przewodniczący European Rural Community Alliance. FAOW na tym spotkaniu reprezentował Andrzej Hałasiewicz.

W dniu 9 listopada 2016 r. EKES i Komitet Regionów zorganizowały wspólną konferencję „Cork 2.0: nie pozostawimy obszarów wiejskich samym sobie!” poświęconą zrównoważonemu rozwojowi terytorialnemu. Dyskutowano na temat nowej strategii Komisji Europejskiej na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, która powinna zawierać postulaty z nowej Deklaracji Cork 2.0.

EKES zdecydowanie stwierdził, że wnioski z Deklaracji Cork 2.0 należy jak najszybciej wprowadzić w życie. Istnieje ryzyko znacznych cięć budżetowych i w związku z tym obniżenia priorytetu rozwoju obszarów wiejskich po 2020 r. Żeby zapobiegać degradacji i wyludnianiu się obszarów wiejskich, trzeba stwarzać perspektywy dla ludzi młodych, dążyć do włączenia społecznego, inwestować w infrastrukturę, pobudzać wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy.

Opinia z inicjatywy własnej będzie wkładem EKES-u w działania podjęte po konferencji w Cork 2.0. Zostaną w niej zaproponowanie konkretne propozycje na rzecz wdrożenia środków opisanych w nowej deklaracji. Opinia ma wyjść naprzeciw potrzebom w zakresie odwrócenia tendencji i systematycznym priorytetowym traktowaniu obszarów miejskich we wszystkich politykach sektorowych UE. Konferencja 3 maja 2017 r. służy grupie analitycznej do wypracowania jak najlepszego stanowiska Komitetu w tej sprawie.

Przedstawiciel FAOW opowiedział o percepcji Deklaracji Cork 2.0 w Polsce, o dyskusji jej poświęconej na grudniowej konferencji LEADER w Ossie k. Rawy Mazowieckiej oraz przyjętej deklaracji, która mocno poparła ustalenia z Cork i zaapelowała do ministra rolnictwa i rozwoju wsi o ich uwzględnienie w polityce rządu wobec obszarów wiejskich w Polsce. Powinniśmy wyciągnąć wnioski z dotychczasowych sukcesów i porażek tak aby na kolejny okres programowania zastosować skuteczniejsze instrumenty przeciwdziałające negatywnym trendom na wsi polskiej i europejskiej.

Cork 1 to był krok we właściwym kierunku, deklaracja z 1996 dała solidne podstawy pod II filar WPR, który nieco zahamował negatywne tendencje zachodzące na wsi (wyludnianie, drenaż młodych, zanik usług publicznych itp.). Jest to jednak krok zbyt mały i niepewny. Pozarolniczy rozwój wsi wciąż nie doczekał się wystarczającego wsparcia. Z jednej strony jest spychany na margines przez silne lobby rolnicze w ramach WPR, z drugiej strony istnienie II filaru WPR jest pretekstem dla decydentów odpowiedzialnych za inne polityki UE, do pomijania potrzeb obszarów wiejskich.

Poszukujmy innowacyjnych rozwiązań dla lepszego wykorzystania potencjału wsi. Deklaracja Cork 2 to nie koniec, ale początek dyskusji o przyszłej polityce Unii Europejskiej wobec obszarów wiejskich po 2020. Polska w tej dyskusji powinna chcieć i umieć wyraźnie przedstawiać własne stanowisko, tak aby polityka Unii Europejskiej adresowana do obszarów wiejskich zapewniała ich żywotność i zwiększała szanse rozwojowe polskiej wsi.

Potrzebna jest ustrukturalizowana i dobrze osadzona instytucjonalnie debata o przyszłości polskiej wsi. W związku z głębokimi zmianami wynikającymi z transformacji, przystąpienia do UE i procesami globalizacyjnymi, chyba powinniśmy na nowo zdefiniować wiejskość, a w pewnym sensie również rolnictwo. Wyzwania dzisiejsze i przyszłe wymagają śmielszych wizji, otwarcia na bardzo innowacyjne propozycje, elastyczności i jednocześnie konsekwencji w działaniu. Nowa definicja, czy nowe lepsze rozumienie mogłoby powstawać w wyniku szerokiej, uspołecznionej i nieskrępowanej debaty. Debata krajowa winna być dobrze skorelowana z dyskusją w UE, z głosem społeczności lokalnych wyrażanym w ramach Europejskiego Parlamentu Wiejskiego, powinni w niej uczestniczyć kompetentni przedstawiciele bardzo różnych środowisk związanych z rozwojem wsi. Potrzebne są sprawne kanały i instrumenty komunikacji wielostronnej i dwukierunkowej. FAOW byłby gotów podjąć się organizacji tego procesu.

Metoda LEADER sprawdziła się i Polska powinna zabiegać o jej kontynuację, jak i o upowszechnienie Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczności finansowanego
z wielu funduszy przy stosowaniu rozliczania według jednolitych zasad.

Jest duże prawdopodobieństwo, że po roku 2020 UE przeznaczy mniej pieniędzy na polityki rozwojowe. Redukcją zagrożona jest WPR, ale szczególnie jej II filar – rozwój obszarów wiejskich. Debata, o której wspominaliśmy, mogłaby również służyć informowaniu opinii publicznej o tym, jak ważne są obszary wiejskie dla harmonii i tempa rozwoju kraju. Skuteczne informowanie opinii i decydentów wspomniane ryzyko by zmniejszało.

Mamy nadzieję, że podnoszenie świadomości obywateli i decydentów o roli i znaczeniu obszarów wiejskich dla dziś i jutra Unii Europejskiej i krajów członkowskich, przyczyni się do należytego uwzględnienia potrzeb wsi i jej mieszkańców w przyszłych politykach rozwojowych i ich budżetach. Opracowywana opinia Komitetu Ekonomiczno-Społecznego może tej sprawie dobrze służyć.

Opracował: AH